بررسی ویژگیهای زیستی و نیازهای دمایی زنبور پارازیتوئید تخم سن گندم trissolcus vassilievi mayr (hym., scelionidae

در این مطالعه، زیست شناسی و رفتار دو گونه از زنبورهای پارازیتوئید سن گندمput eurygaster integriceps (hem., scutelleridae)، در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. ویژگیهای زیستی زنبورهای پارازیتوئیدmayr (hym., scelionidae) trissolcus vassilievi وtrissolcus semistriatus nees (hym., scelionidae) شامل دوره ی رشد و نمو پیش از بلوغ، در صد پارازیتیسم و نسبت جنسی در دماهای 15، 17، 20، 25، 30، 35، 37 و 40 درجه سلسیوس روی تخم سن گندم بررسی گردید. بر اساس نتایج حاصله، دوره ی رشد و نمو پیش از بلوغ زنبورهای نر t. vassilieviدر دماهای 15 و 37 درجه سلسیوس به ترتیب بین 25/0±05/43 و 12/0±67/7 روز و برای زنبور ماده 42/0±17/46 و 14/0±20/8 روز متغیر بود. طول دوره ی رشد و نمو پیش از بلوغ زنبورهای نر t. semistriatus در دماهای ذکر شده به ترتیب 12/0±33/50 و 24/0±41/7 روز و برای زنبور ماده 22/0±25/53 و 09/0±41/8 روز محاسبه گردید. با استفاده از مدل رگرسیون خطی آستانه ی پایینی رشد و نمو زنبور نر و ماده t. vassilievi به ترتیب 92/11 و 19/12 درجه سلسیوس به دست آمد که مقادیر مذکور برای زنبورهای نر و ماده t. semistriatus به ترتیب 66/11 و 58/11 درجه سلسیوس محاسبه گردید. ثابت دمایی زنبورهای نر و ماده t. vassilievi به ترتیب 73/158 و 41/172 و برای زنبورهای نر و ماده t. semistriatus به ترتیب 29/161 و 68/188 روز- درجه محاسبه گردید. میزان پارازیتیسم هر دو گونه زنبور های پارازیتوئید با افزایش دما از 15 تا 30 درجه سلسیوس به صورت خطی افزایش یافته و در محدوده دمایی 35 تا 40 درجه سلسیوس کاهش یافت. نسبت جنسی هر دو گونه زنبور روی تخم سن گندم تحت تأثیر دما قرار گرفت به گونه ای که در دمای 15 درجه سلسیوس ، نسبت افراد نر بیشتر از ماده ها بود ولی با افزایش دما از 17 تا 30 درجه سلسیوس تعداد افراد ماده افزایش یافت و مجدداً در دماهای 35 و 37 درجه سلسیوس افراد نر بیشتری تولید شدند. واکنش تابعی زنبورهای t. vassilievi و t. semistriatusدر شش دمای مختلف (12، 15، 20، 25، 28 و 32 درجه سلسیوس) بررسی شد. واکنش تابعی زنبور t. vassilievi در تمامی دماهای مورد آزمایش از نوع سوم تشخیص داده شد. اما واکنش تابعی زنبور t. semistriatus در دماهای 15، 20، 25، 28 و 32 درجه سلسیوس از نوع دوم و در دمای 12 درجه سلسیوس نوع سوم تعیین گردید. نرخ جستجوی لحظه ای زنبور t. vassilievi و t. semistriatus با افزایش دما از 12 تا 28 درجه سلسیوس به صورت خطی افزایش یافت و سپس در دمای 32 درجه سلسیوس کاهش یافت. بالاترین نرخ جستجوی لحظه ای برای زنبورهای t. semistriatus و t. vassilievi به ترتیب در دماهای 25 و 28 درجه سلسیوس و برابر با 0144/0±3285/0 و 0019/0±0225/0در 8 ساعت به دست آمد. مدت زمان دستیابی زنبور t.semistriatus ، 0039/0±0563/0 ساعت در دمای 25 درجه سلسیوس تعیین گردید. این مقادیر برای زنبور t. vassilievi، 0030/0±1617/0 ساعت در دمای 28 درجه سلسیوس محاسبه گردید. تأثیر پدیده تداخل (mutual interference) روی قدرت جستجوی زنبورهای پارازیتوئید t. vassilievi بررسی شد و بر اساس نتایج حاصله افزایش تراکم زنبورهای پارازیتوئید روی قدرت جستجوی آن ها تأثیر منفی داشته و با افزایش تراکم قدرت جستجوی سرانه آن ها کاهش یافت. نتایج مربوط به مطالعه ی کارایی پارازیتیسم زنبور t. vassilievi نشان داد که بیشترین درصد پارازیتیسم زنبور t. vassilievi ،که روی 50 عدد تخم سن گندم در گلدان های آزمایشی رهاسازی شده بودند، 75/0±40/98 درصد برای تراکم 4 عدد زنبور بود. تراکم 3 عدد زنبور با 89/0±00/92 درصد، 2 عدد زنبور با 49/0±20/81 درصد و در نهایت کمترین درصد پارازیتیسم برای تراکم 1 عدد زنبور با مقدار 63/0±00/72 درصد محاسبه گردید و با افزایش تراکم پارازیتوئیدها، تعداد تخم های پارازیته شده به طور معنی داری افزایش یافت. آماره های دموگرافیک زنبور t. vassilievi در پنج دمای 17، 20، 25، 30 و 35 درجه سلسیوس مورد بررسی قرار گرفت. تمامی نرخ های تولیدمثلی شامل نرخ های خالص و ناخالص تولیدمثل و کلیه نرخ های رشد جمعیت شامل نرخ ذاتی افزایش جمعیت، نرخ متناهی افزایش جمعیت، متوسط مدت زمان یک نسل در دماهای مختلف محاسبه گردیدند. در تمامی دما های مورد مطالعه تقریباً روند مشابهی از تخم ریزی مشاهده می شود، به طوری که در همان روزهای اول عمر زنبورها در تمام دماها یک اوج مشخص تخم ریزی دیده شد و پس از آن میزان تخم ریزی به تدریج (دمای 20، 25، 30 درجه سلسیوس) و یا به شدت (دما های 17 و 35 درجه سلسیوس) کاهش یافته است. در تمامی دماهای مورد آزمایش زنبور های ماده t. vassilievi فاقد طول دوره پیش از تخم ریزی بودند. با افزایش دما طول دوره تخم ریزی و طول دوره پس از تخم ریزی به طور معنی-داری کاهش یافت. واژگان کلیدی: گندم، سن گندم، eurygaster integriceps، trissolcus vassilievi،trissolcus semistriatus ، زیست شناسی، دما، آستانه دمایی، واکنش تابعی، تداخل، جدول زندگی